mei 31, 2016

Laudatio Arwen Deuss

Deze laudatio is uitgesproken tijdens de uitreiking van de Ammodo KNAW Awards in 2015.

Dames en heren,

De meeste mensen denken misschien dat wij wonen op een massieve aardbol van steen, maar aardwetenschappers weten dat niets minder waar is. Onze planeet Aarde is een dynamische bol waarbinnen het stroomt, bruist en borrelt. Aan de oppervlakte merken wij pas wat van die hete brij onder ons als in de dunne aardschil onder onze voeten iets beeft, scheurt of overstroomt.

Dankzij fundamenteel onderzoek van Arwen Deuss weten we nu echter zeker dat nóg dieper binnenin de planeet nog meer verscholen gaat.

Als ergens op aarde een flinke aardbeving optreedt, trilt de hele planeet een poosje na, als ware het een kosmische kerkklok. Die zwakke seismologische trillingen kunnen over de hele wereld worden opgevangen.

Deuss was de eerste ter wereld die uit die kakofonie van seismische trillingen een ‘transversale’ golf wist op te pikken: een type trilling dat niet te maken kan hebben met vloeibare inhoud van de planeet maar afkomstig moet zijn van natrillende vaste materie. Ze kreeg dat voor elkaar door iets heel nieuws te doen: de zwakke registraties van heel veel plekken op aarde bij elkaar op tellen. Zo kreeg ze één transversale golf duidelijk in beeld.

Het was het eerste bewijs dat zich binnenin het hart van de vloeibare ‘aardmantel’ een dikke metalen bol bevindt. En toen moest Deuss nota bene nog promoveren, wat ze deed in het Britse Oxford.

Ook nu ze sinds vorig jaar is terug gekeerd naar Utrecht, gaat veel van het onderzoek van Deuss terug naar fundamentele vragen over die harde kern. Of zoals ze hem zelf wel eens noemt: die kleine planeet binnenin onze eigen planeet, ongeveer even groot als de maan.

Die harde kern is namelijk geen gladde en rustig liggende bowling-bal. De aarde draait om de zon en om haar eigen as, maar binnenin beweegt ook haar harde kern ten opzichte van het aardoppervlak. De samenstelling van de kern is niet homogeen: hij varieert van plaats tot plaats. Mogelijk leiden die verschillen en die bewegingen hierboven bij ons, op de aardkorst, tot fluctuaties in het magnetisch veld dat ons kompas doet bewegen.

Dames en heren,

Arwen Deuss is op de eerste plaats seismoloog, en ze vormt al haar theorieën over de opbouw van de aarde dus allereerst door trillingen te analyseren. Maar de adviescommissie waardeert het dat ze vervolgens ook andere gebieden, zoals de mineralogie, in haar gedachtenvorming betreft.

Zo waarborgt ze dat haar specifieke onderzoekingen in nauw contact blijven staan met het grotere verhaal over onze planeet.

Graag vraag ik uw applaus voor Arwen Deuss, winnaar van een Ammodo KNAW Award voor natural sciences!