Nieuws
Kalender
Start nominatieronde Ammodo Science Award 2026
Deze laudatio is uitgesproken tijdens de uitreiking van de Ammodo KNAW Awards in 2015.
Dames en heren,
Waarom kunnen wij zo slecht beschrijven wat we ruiken? Waarom hebben we woorden voor kleuren maar nauwelijks voor geuren? Is de menselijke soort in de evolutie misschien belangrijke hersenschakels tussen geurcentra en taalcentra kwijtgeraakt? Of wijst de afwezigheid van een echte geurtaal meer op een gebrek in onze westerse opvoeding?
Fundamentele vragen zoals deze zijn het terrein van Asifa Majid. In haar werk onderzoekt ze hoe mensen in verschillende delen van de wereld concepten omzetten in taal. Bij het zoeken naar antwoorden komt ze niet alleen op het terrein van de taalkunde maar ook op dat van de psychologie, de cognitiewetenschappen en de etnografie.
Majid is vernieuwend in de manier waarop ze op zoek gaat naar interacties tussen onze taalkundige wortels en onze culturele wortels.
Lange tijd dachten we bijvoorbeeld dat ieder mens problemen heeft om geuren te verwoorden. In bijna elk onderzoek aan onze westerse universiteiten bleken proefpersonen immers de helft van alle aangeboden geuren fout te benoemen. Ze konden geuren alleen beschrijven door ze te vergelijken met andere objecten. Het was alsof bomen in de zomer niet ‘groen’ zijn maar ‘eruit zien als gras’.
Vernieuwend veldwerk van Majid, zelf geboren in Groot-Brittannië maar al bijna vijftien jaar werkzaam in het Max Planck Instituut voor Psycholinguistics in Nijmegen, heeft de oude dogma’s doen wankelen.
Door mensen in heel uiteenlopende culturen te vragen allerlei prikkels in woorden te vangen, ontdekte ze dat volken die in het regenwoud leven wel degelijk allerlei abstracte woorden voor geuren hebben, net als wij die hebben voor vele kleuren van de regenboog.
Het werk van Majid toont aan dat niet alleen geurtaal cultureel is bepaal, maar ook de taal van geluiden en symbolen. In Nederland spreken we van ‘hoge’ en ‘lage’ tonen, en gaan we dus ook ‘hoger’ praten als de hand van de dirigent omhoog gaat. Maar in landen als Iran of Turkije spreekt men van ‘dunne’ en ‘dikke’ geluiden, en zal een dirigent dus een ander symbool moeten verzinnen.
Zulke intrigerende voorbeelden tonen aan hoe een blik op meer diverse culturen, talen en volken kan zorgen voor nieuwe inzichten in de relatie tussen taal, hersenen en cultuur. Het leidt tot nieuwe fundamentele vragen: is de mens bijvoorbeeld wel degelijk in staat een rijke geurtaal te ontwikkelen, maar vergeten we onze kinderen zo’n taal te leren omdat we geuren niet meer belangrijk vinden?
Dames en heren,
De adviescommissie was onder de indruk van het innovatieve karakter van haar werk, en van de manier waarop ze fundamenteel nieuwe bruggen slaat tussen heel uiteenlopende vakgebieden. Graag vraag ik daarom uw applaus voor Asifa Majid, winnaar van een Ammodo KNAW Award voor Humanities!